2024 жылғы 25 қаңтарда Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің отырысы өткізілді, онда ойын бизнесін реттеу және құмар ойындарға тәуелділікпен күрес мәселелеріталқыланды.
Шараға ойын бизнесінің, мемлекеттік органдардың және ҚР ПІБ жанындағы Парламентаризм институтының өкілдері шақырылды. Парламентаризм институтынан директордың орынбасары Ләззат Сүлеймен мен Жеке заңнама орталығының басшысы Меруерт Қабылбаева қатысып, сөз сөйледі.
Айта кететін жәйт, Парламентаризм институты Парламент Мәжілісінің депутаттарымен және уәкілетті органмен бірлесіп ойын бизнесі және лотерея қызметі мәселелері бойынша заң жобасын әзірлеген болатын.
Құмар ойындарға қатысты (казинолар, ойын автоматтары және т.б.) тұжырымдама бірнеше рет талқыланды және бәріне белгілі. Бұл – жауапты және қауіпсіз ойын принципін құру және жүзеге асыру, оның бағдарламасына ойыншыларды тәуекелдер туралы хабардар ету, шектеулер мен жас ерекшеліктерін белгілеу, өзін-өзі алып тастау тәсілдерін ұсыну және т.б. сияқты шараларды қабылдау кіреді. Жауапты ойынның бұл қағидаттары құмар ойындар үшін салауатты және қауіпсіз ортаны құруға, әлеуметтік және жеке тәуекелдерді азайтуға, сондай-ақ ойын қызметінің адалдығы мен ашықтығын қамтамасыз етуге бағытталған.
Дегенмен, Қазақстандағы лотерея қызметі саласындағы бар проблеманы ерекше атап өткіміз келеді. Көптеген адамдар — лотереяларды зиянсыз ойын-сауық деп ойлайды, бірақ шын мәнінде олар құмар ойындардың бір түрі болып табылады. Бұл лотереяға қатысу қауіпсіз деген қиял тудыруы мүмкін, ал іс жүзінде бұл құмар ойындар мен қаржылық шығындарға әкелуі мүмкін.
Бұл ретте заң жобасында құмар ойындарға қатысты мәселелермен қатар лотерея қызметін қатайту мәселелері де неліктен қарастырылғаны туралы қысқаша түсініктеме бергіміз келеді.
Мысалы, «Лотереялар және лотерея қызметі туралы» Заңының 5-бабына сәйкес лотерея атын жамылып құмар ойындарға және (немесе) бәс тігуге жол берілмейді. Яғни, лотерея ойыны құмар ойыны болып табылмайды.
Онда, құмар ойындар дегеніміз не? «Ойын бизнесі туралы» Заңда құмар ойыны – ұтысты көздейтін, қатысушылардың өз арасында не ойын бизнесін ұйымдастырушымен аталған адамдар қатысатын оқиға нәтижесіне жасалған, тәуекелге негізделген келісім ретінде анықталады. Құмар ойындарға тек казино мен ойын автоматтары залы кіреді.
Жоғарыда келтірілген нормадан көрініп тұрғандай, құмар ойындардың негізгі элементтері тәуекел және ұтысты болжау болып табылады.
Дегенмен, лотерея ойындарында да тәуекел (мысалы, ақшаны жоғалту) және ұтыс болжамы (кепілдік емес) бар. Әсіресе, ұтыс ойыны әр 2-5 минут сайын, күні бойы өтетін мезеттік лотереялар мен «лездік тиражды» лотереяларында жоғары. Қатысушылар арасында лотерея өткізудің бұл түрлері бойынша көп мөлшерде ақша жоғалту қаупі жоғары және осы билеттерді сатып алу арқылы олардың жиі ойнау қажеттілігін арттырады. Бұл лотерея ойынының құмарлық сипатын растайды. Лотерея неғұрлым жиі өткізілсе, ол жалпы қабылданған классикалық форматтан соғұрлым алыстап, ойын автоматтарына жақындай түседі. Әдетте, классикалық ұтыс лотереялары аптасына бір рет, екі аптада немесе айда ойналады.
Лотереяларды өткізу шарттарын Лотерея операторы белгілейтінін ерекше атап өткен жөн. Бұл шарттарда лотереяға қатысушылардың құқықтары мен міндеттері, лотереяға қатысушыға ұтыстарды төлеу тәртібі мен мерзімдері, ұтыс шыққан лотерея билеттеріне сараптама жүргізу мерзімдері, лотерея билеттерін тарату тәртібі және т.б. сияқты негізгі мәселелер қамтылған.
Жоғарыда көрсетілген мәселелердің барлығы азаматтардың құқықтарына қатысты, олар заң деңгейінде белгіленуі тиіс (Конституцияның 61-бабы).
Жоғарыда көрсетілген себептерге байланысты «Лотерея және лотерея қызметі туралы» Заң және Қазақстандағы лотерея қызметінің тұжырымдамасы жалпы мұқият талдауды қажет етеді.
Жалпы алғанда, құмар ойындар немесе лотереялар көптеген адамдар үшін қызықты ойын-сауық болуы мүмкін, бірақ дұрыс емес тәсілді қолдану кезінде күрделі мәселеге айналуы мүмкін.
Осы ойындарды дұрыс реттеу және бақылау жағымсыз әсерлерді азайтуға және ойын индустриясын ойын-сауық мәдениетінің бөлігі ретінде сақтауға көмектеседі.
